Bilindiği üzere Çin Halk Cumhuriyeti’nin Wuhan kentinde ortaya çıkan ve çok kısa bir süre içinde tüm dünyaya yayılan yeni tip koronavirüs (covid-19) salgını ülkemiz açısından da ciddi sonuçlar doğurmaya devam etmektedir.

Koronavirüs vaka sayıları ile koronavirüs nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısının günden güne artması nedeniyle ükemizde de bir dizi önlem alınmış olup alınan önlemler nedeniyle pek çok işletme geçici olarak işyerlerini kapatma kararı almıştır. Çalışma hayatının bu denli etkilenmesi nedeniyle İŞKUR Yönetim Kurulu’nca yeni koronavirüs nedeniyle dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel zorlayıcı sebep gerekçesiyle kısa çalışma başvurularının yapılması için karar alınmış olup salgından olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma uygulamak isteyen işverenlerin 23/03/2020 tarihinden itibaren Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri ile Hizmet Merkezlerine başvuru yapabileceği bildirilmiştir.

İşbu makalemizde ise 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda düzenlenen kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği hakkında bilgi vermeye çalışıyor olacağız.

Kısa Çalışma Nedir? Hangi Hallerde Kısa Çalışma Yapılabilir?

Öncelikle belirtmek isteriz ki, kısa çalışma her zaman uygulanabilen bir çalışma modeli olmayıp istisnai bazı durumlarda başvurulabilecek bir çalışma yöntemidir. Nitekim mevzuatımızda da genel, ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı geçmemek üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulama olarak ifade edilmektedir. Bu uygulama sayesinde işverenler işyerlerini korurken işçiler de işsizlikten korunmakta; aynı zamanda işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği adı altında gelir elde etmektedirler.

Yeni tip koronavirüs salgını, İŞKUR Yönetim Kurulunca “dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel zorlayıcı sebep” kabul edilerek işyerindeki faaliyeti kısmen veya tamamen durdurmak zorunda kalan işverenlerin kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneğinden faydalanması mümkün kılınmıştır.

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek-2 maddesine göre, aşağıdaki hallerde kısa çalışma yapılabilir:

• Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya

• İşyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde

üç ayı geçmemek üzere kısa çalışma yapılabilir.

Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Yönetmelikte, “önemli ölçüde azalma” ve “tamamen ve kısmen durdurulma” kavramları somutlaştırılmış olup buna göre çalışma süresinin 1/3 oranında azaltılması veya en az dört hafta süreyle faaliyetin durdurulması kısa çalışma ödeneğinden faydalanmak için zorunludur. Aksi halde işyerinin kısa çalışmaya başvuracak derecede zorlayıcı durumdan etkilenmediği sonucuna ulaşılmaktadır.

Yukarıda sayılan koşulların varlığı halinde, kısa çalışma ödeneğinden faydalanılabilmesi için, işveren tarafından delilleri ile birlikte İŞKUR’a başvuruda bulunulması ve iş müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumdan etkilendiğinin tespiti gerekmektedir.

İşçilerin Kısa Çalışma Ödeneğinden Faydalanabilmesi İçin Gereken Şartlar

İşçinin kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilmesi için yine Yönetmeliğin 6.maddesine göre, aşağıdaki koşulların varlığı aranmaktadır:

• İşverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması,
• İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun 50.maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması
• İşverenin İŞKUR’a bildirdiği listede adının yer alıyor olması gerekmektedir.

Kısa Çalışma Başvurusu

İşverenler, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle Kısa Çalışma Talep Formunu ve kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi tanzim ederek kısa çalışma başvurusunda bulunulabilir. Başvurular ülkemizde de ciddi tehdit oluşturmaya devam eden koronavirüs nedeniyle, bağlı olunan İŞKUR biriminin elektronik posta adresine, e-posta göndermek suretiyle yapılabilmektedir.

Bununla birlikte, kısa çalışmaya dair başvurular işçiler adına işverenler tarafından yapılmakta olup işçilerin kısa çalışma talebinde bulunması mümkün bulunmamaktadır.

Belirtmek isteriz ki, kısa çalışma talebinde bulunabilmek için işçinin rızası aranmamaktadır. İşveren yasada belirtilen koşulları taşıdığını düşünüyorsa, yukarıda belirtilen usul uyarınca kısa çalışma talebinde bulunabilmektedir.

Koronavirüsten olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma talep eden işverenlere başvurularının sonucu, elektronik posta yoluyla taleplerini gönderdikleri adrese yapılır. Talebi uygun bulunan işverenler, Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek başvuru yaptıkları İŞKUR biriminin elektronik posta adresine gönderir.

Kısa Çalışma Ödeneği Süresi, Miktarı ve Ödenmesi

Yukarıda belirtilen koşulların varlığı hâlinde, Türkiye İş Kurumu tarafından işsizlik sigortası fonundan işçiye kısa çalışma süresi kadar, ancak üç ayı aşmamak üzere, kısa çalışma ödeneği ödenmektedir. Belirtilen üç aylık süre Cumhurbaşkanlığı kararıyla altı aya kadar uzatılabilmektedir.

Kısa çalışma ödeneğinin miktarı, Yönetmeliğin 7.maddesinde ifade edilmiş olup ilgili hükme göre, günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçmemek üzere, sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ıdır. Kısa çalışma ödeneği, 4447 sayılı Kanunun Ek-2.maddesine aykırı olmamak koşuluyla aynı Kanunun 50.maddesindeki esaslara göre ödenir.

Öte yandan işçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre zarfında genel sağlık sigortası primleri de Kurum tarafından ödenmektedir.

Kısa Çalışmanın Sona Ermesi, Kesilmesi

Kısa çalışma, işverenlerin karşılaştıkları zorlayıcı sebebi ya da kendilerini de etkileyen krizleri atlatarak neticede faaliyetlerine devamı hedefleyen geçici bir önlem niteliği taşıması nedeniyle belirli nedenlerle sona erer. (Akyiğit, İş Kanunu Şerhi, s.1973). Bu nedenlerden ilki sürenin sona ermesi, ikincisi ise kısa çalışma koşullarının ortadan kalkmasıdır. Bununla birlikte, işverenin tek taraflı kararı ile kısa çalışma uygulamasını sona erdirerek normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde de kısa çalışma uygulaması son bulmaktadır.

Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilmektedir.

İşverenin Kayıt Tutma Zorunluluğu

Kısa çalışma yapan işveren, işçilerin çalışma sürelerine ilişkin kayıtları tutmak ve istenilmesi halinde ibraz etmek zorundadır.

Kısa çalışma başvurusu için gerekli talep formu ve işçilere ilişkin liste www.iskur.gov.tr adresinden edinilebilmektedir.